"Περί εθισμού"

Σε ένα πείραμα που πραγματοποιήθηκε σχετικά πρόσφατα, επιστήμονες έδειξαν σε άτομα με εξάρτηση στην κοκαΐνη μια οθόνη, στην οποία εμφανίζονταν σκόρπιες λέξεις, μερικές μόνο από τις οποίες σχετίζονταν με την χρήση κοκαΐνης. Το ξεχωριστό με τη συγκεκριμένη οθόνη ήταν πως μπορούσαν με αυτή να ανιχνεύσουν τις οφθαλμικές κινήσεις του πειραματιζόμενου, εντοπίζοντας που και τι κοιτάει αλλά και να μετρήσουν πόσο γρήγορα θα κοιτάξει. 

Αυτό που ανακάλυψαν ήταν πως το άτομο κοιτούσε εκείνες τις λέξεις που είχε συσχετίσει με την χρήση της ουσίες, διαλέγοντας τις από τις υπόλοιπες, προτού μπορέσει καν να τις αντιληφθεί. Πριν καν προλάβει να διαβάσει τις λέξεις συνειδητά, είχε ήδη εστιάσει σε αυτές που σχετίζονταν με την κοκαΐνη, εντελώς αυτόματα. Το συγκεκριμένο πείραμα πραγματοποιήθηκε σε διάφορες παραλλαγές, όπου αντί για εθισμένους σε κοκαΐνη εξετάστηκαν χρήστες άλλων ουσιών αλλά και παχύσαρκοι. Και κάθε φορά επαληθευόταν η υπόθεση των ερευνητών.

Ποια ήταν η υπόθεση τους; Ότι ο οργανισμός έχει την ικανότητα να εστιάζει την προσοχή μας σε συγκεκριμένα ερεθίσματα ώστε να τα ανιχνεύει πριν από άλλα και να εξασφαλίζει ο,τι χρειάζεται, γρήγορα και αποτελεσματικά, δίνοντας προτεραιότητα σε αυτά έναντι των υπολοίπων.

Αυτό σημαίνει ότι οι αισθήσεις μας δεν είναι ανεξάρτητες. Είναι απλώς εργαλεία που βρίσκονται στη διάθεση του οργανισμού προκειμένου να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του, για αυτό το λόγο τις αναπτύξαμε και εξαιτίας αυτού του τόσο εξελιγμένου μηχανισμού καταφέραμε να ξεχωρίσαμε από τα υπόλοιπα ζώα. Όμως, σε περιπτώσεις εθισμού, αυτός είναι ο βασικός λόγος για τον οποίο δυσκολευόμαστε να κόψουμε από κάτι. Γιατί, ξαφνικά, το βρίσκουμε συνεχώς μπροστά μας.

Κακώς έχουμε, λοιπόν, την εντύπωση ότι ο κόσμος είναι αντικειμενικός και ότι εμείς είμαστε ελεύθεροι να τον ανακαλύψουμε. Τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Ο καθένας βλέπει τον κόσμο με τα δικά του μάτια και διαλέγει από τα χιλιάδες ερεθίσματα που παρουσιάζονται μπροστά του πρώτα εκείνα που χρειάζεται ο οργανισμός του, εκείνα τα οποία έχουν γίνει συνήθεια, εθισμός.

Και όταν μιλάμε για εθισμό, δεν αναφερόμαστε μονάχα σε ουσίες. Είναι πολλά αυτά στα οποία μπορεί να εθιστεί κανείς, από συγκεκριμένα συναισθήματα μέχρι συγκεκριμένους ανθρώπους. Καταλαβαίνει, λοιπόν, κανείς, πως όταν ένας οργανισμός έχει εθιστεί στο άγχος, τότε μέσα σε χιλιάδες ερεθίσματα που παρουσιάζονται μπροστά του, θα διαλέγει εκείνα που μπορούν να του προσφέρουν άγχος. Αν είναι εθισμένος στην μελαγχολία, θα εντοπίζει στο αισθητικό του πεδίο τα ερεθίσματα που μπορούν να του προκαλέσουν μελαγχολία. Αν είναι εθισμένος στην απογοήτευση, θα τη βρίσκει συνεχώς μπροστά του. Και αν έχει ανάγκη να βλέπει κακούς ανθρώπους που θέλουν το κακό του, αυτούς θα αναζητήσει πρώτα.